"Het gras, een paard, de lucht, de hond. Jezelf. Ze hebben allemaal een specifieke geur. Een paard hier of in Verenigde Staten ruikt precies dezelfde. En die geur brengt herinneringen met zich mee.
De geur van een paard. Oom Gheorghe en zijn paard die
gecastreerd moest worden. De kinderen konden niet bij, de mannen wel. Hoe oud
was mijn vader toen? Misschien net zo oud zoals ik nu. De kinderen konden niet
bij die paard, iedereen was bang dat hij niet vriendelijk was.
De geur van vers gemaaide gras. Ik was rond 18 en ik heb een
hele zomer geholpen met gras verzamelen voor de winter voor de dieren. Als ik
nu langs een veldje met vers gemaaide gras loop, kan ik niet aan iets anders
denken.De geur van een varken of van een schaap. Langs de boerderijen weet ik of binnen varkens, schapen of koeien zich bevinden. Mijn opa heeft zijn hele leven in een varken complex gewerkt en iedere dag nam hij, samen met het donkere brood (ja, die geur kan ik van duizend andere afscheiden), de geuren met zich mee naar huis. Nee, geen fijne geuren. Mijn opa en oma hadden thuis een stuk of tien schapen die ’s winters thuis bleven. Hun geur, en later in de lente de geur van de lammetjes, kan ik nog altijd onderscheiden. De schapen blijven gelukkig overal dezelfde geuren met zich mee dragen en ik kan weer en weer van genieten.
Naar mijn gevoel gaat ruiken dieper in ons hersens dan zien of horen. Het brengt terug die oude basale herinneringen met zich mee. Altijd dezelfde, maak niet uit waar je bent. Misschien is eigenlijk op het geuren reizen beter dan op het zien reizen. Een hele vakantie door een landschaap vol die geuren. Mijn dierbare geuren. Zou ik graag willen."
Nu heb ik achter gekomen hoe dat eigenlijk gebeurt en dat dankzij een van de colleges van de Universiteit van Nederland "Waar komen onze associaties van geuren vandaan?".
Fysiologisch zit het zo in elkaar: het reukcentrum bevindt zich in ons hersenen dichtbij de amygdala (emotionele centrum) en de hypocampus (opslaat herinneringen). De reuk is dus bij uitsteek een zintuig die vroege herinneringen kan roepen. De geurgeheugen is passief en verdwijnt nooit. Dat is eigenlijk super interessant als je kijkt naar dementerende ouders: ze hebben ook informatie die ze nooit zullen vergeten en ze kunnen zich bij voorbeeld oriënteren met behulp van specifieke geuren.
De college geeft meer mooie voorbeelden uit de (culturele) geschiedenis en uit de collectieve geheugen ondersteund door de geuren. De conclusie van de college is heel mooi geformuleerd: "Wat ik vandaag ruik is de herinnering van de toekomst."
